“Als God bestond, had hij dit niet toegelaten”

Met Pleidooi voor de vrede richt Simon Gronowski (94), één van de laatste Belgische overlevenden van de Holocaust, zich expliciet tot jongeren. In een helder en toegankelijk boek bundelt hij zijn levensverhaal en zijn diepgewortelde overtuiging dat hoop, menselijkheid en democratie het laatste woord moeten krijgen. Ondanks het onzegbare geweld dat hij als kind meemaakte, weigert Gronowski de wereld te bekijken door een lens van haat of wraak.

Als elfjarige sprong hij uit het 20ste konvooi richting Auschwitz, het enige kind van die leeftijd dat een dodentransport wist te ontvluchten. Zijn moeder en zus overleefden de Holocaust niet. Zestig jaar lang zweeg hij over zijn verleden, tot hij voelde dat getuigenis noodzakelijk was, als dam tegen ontkenning en herhaling. Zijn eerste boek, Het kind van het 20ste konvooi, was een nauwgezette, confronterende reconstructie. Pleidooi voor de vrede is anders: korter, lichter, en bewust geschreven voor een jonge generatie.

Wat zijn verhaal uitzonderlijk maakt, is niet alleen zijn ontsnapping, maar ook zijn keuze voor vergeving. Jaren later vroeg een voormalige nazibewaker hem om vergiffenis. Gronowski schonk die spontaan. Niet om het verleden uit te wissen, maar om zichzelf en de ander te bevrijden van blijvende schuld en woede. Die houding typeert zijn levensfilosofie: erkenning van het kwaad, zonder de mens af te schrijven.

Na de oorlog verloor hij zijn geloof in God. Toen duidelijk werd dat zijn moeder en zus niet zouden terugkeren, besloot hij dat een almachtige God dit niet had kunnen toelaten. Hij werd atheïst, zonder bitterheid en zonder oordeel over gelovigen. Wat bleef, was zijn vertrouwen in de mens. In de jeugd, zegt hij, en in hun vermogen om te leren uit het verleden.

Ook over actuele conflicten spreekt hij met dezelfde morele helderheid. In het Israëlisch-Palestijnse conflict kiest hij niet voor vlaggen of kampen, maar voor de slachtoffers. Elk kinderleven is evenveel waard, benadrukt hij. Zijn pleidooi is eenvoudig en radicaal tegelijk: gelijke rechten, democratie en een onmiddellijk staakt-het-vuren.

Vandaag trekt Simon Gronowski onvermoeibaar langs scholen en lezingen. Niet met een boodschap van verdriet, maar van hoop. Het leven is mooi, zegt hij, ondanks alles. En alsof woorden alleen niet volstaan, eindigt hij zijn verhaal vaak achter de piano, met What a Wonderful World. Een lied dat zijn overtuiging samenvat: zelfs na de donkerste hoofdstukken blijft vertrouwen in de toekomst een daad van verzet.

Lees meer