Jean Paul Van Bendegem: “Ik wil sterven met de gedachte dat er is nagedacht”

VUB-filosoof gelauwerd als Atheïst van het Jaar

Op 15 november ontvangt filosoof en voormalig VUB-professor Jean Paul Van Bendegem de titel Atheïst van het Jaar. Een geuzentitel die hij met een knipoog en een flinke portie nuance aanvaardt. “Ik ben geen papevreter, maar iemand die nadenkt over wat het betekent om zonder goden te leven,” zegt hij in zijn Gentse woonkamer, tussen torenhoge boekenkasten en onder het toeziend oog van zijn bejaarde kater Bonnie Prince Charlie.

Voor Van Bendegem is atheïsme geen afwijzing, maar een levenshouding met inhoud. “Het gaat niet alleen om ‘dit allemaal niet’, maar om wat het betekent om als atheïst te leven. Het vraagt reflectie, verantwoordelijkheid en bewustzijn.” Zijn vrijzinnige overtuiging groeide geleidelijk, gevoed door zijn protestantse opvoeding, een dominee in geloofscrisis en later de filosofie van Etienne Vermeersch. “Die zei dat alle vragen over God nonsensicaal zijn. Probleem opgelost.”

Hoewel hij zichzelf als vrijzinnig beschouwt, heeft Van Bendegem een zwak voor rituelen van de vrijmetselarij tot het dagelijkse aperitief met zijn vrouw. “Rituelen geven houvast. Ook in een geseculariseerde wereld hebben mensen behoefte aan symbolen en betekenis.”

Over de dood spreekt hij met dezelfde relativerende helderheid die zijn werk kenmerkt. “Ik heb geen voorstelling van de 13,7 miljard jaar waarin ik er niet was, dus waarom zou ik een voorstelling maken van wat komt? Doodgaan vind ik niet erg, ik wil er alleen niet bij zijn als het gebeurt.”

Zijn wens voor de toekomst is even bescheiden als ambitieus: blijven inspireren. “Als iemand na een lezing zegt: ‘Ik heb het nog nooit zo bekeken’, dan is mijn dag goed.” En hoe hij herinnerd wil worden? “Als dwarsdenker. Dwarsliggers zijn nodig, zij maken het maatschappelijk verkeer mogelijk.”

Lees meer