Frans Steenhoudt (VUB Press)
24 mei 2025
Jonathan Baldan wint Vanderschuerenprijs met baanbrekend onderzoek naar pancreaskanker
Hij wil pancreaskanker stoppen nog vóór het begint — en dat leverde hem de prestigieuze Vanderschuerenprijs op.
Op 24 april werd VUB-onderzoeker Jonathan Baldan bekroond met de Vanderschuerenprijs voor zijn doctoraat over één van de meest genadeloze ziektes die er bestaan: pancreaskanker. Terwijl de gemiddelde overleving na diagnose amper 4 tot 6 maanden bedraagt, zoomt Baldan net in op de allereerste foutjes die de ziekte in gang zetten. Niet het einde bestrijden, maar het begin begrijpen — dát is zijn missie.
Van celstress tot kanker: het verhaal van SOX4
In het lab van prof. Luc Bouwens aan de VUB-campus in Jette onderzocht Baldan zogeheten acinaire cellen in de pancreas — die normaal zorgen voor de productie van spijsverteringsenzymen. Maar onder stress, zoals bij ontsteking, kunnen deze cellen van identiteit veranderen. Dat proces, paligenose, kan de allereerste stap zijn richting pancreaskanker.
Baldan ontdekte in dat proces een opvallende hoofdrol voor het gen SOX4. Een transcriptiefactor met een dubbel gezicht: enerzijds betrokken bij kwaadaardige groei, anderzijds ook in staat om de celstructuur te beschermen. “SOX4 vertoonde een sterke opregulatie bij schade,” zegt Baldan. “Dat wees op een sleutelrol — en dus volgde verder onderzoek.”
Van Brussel naar Kopenhagen (en terug)
Die zoektocht bracht hem naar het Biotech Research and Innovation Center in Kopenhagen, waar hij aantoonde dat SOX4 bij muizen pancreasweefsel verrassend goed beschermt tegen schade. Een ontdekking die straks verschijnt in het toonaangevende vakblad Gastroenterology — goed voor een impactfactor van 29,4.
En het blijft niet bij een publicatie. De inzichten uit zijn doctoraat vormden de basis voor een nieuw onderzoeksproject, dat gefinancierd wordt door de Stichting tegen Kanker. Titel van het project? Harnessing the proliferative regulation of its cells of origin to halt pancreatic cancer. Ambitie: de natuurlijke regeneratie van pancreasweefsel aansturen zonder dat het ontspoort tot kanker.
“We moeten begrijpen hoe pancreasweefsel zichzelf gezond houdt”, zegt Baldan. “Dat evenwicht — de weefselhomeostase — is cruciaal. Als je dat goed stuurt, kan je de ziekte misschien zelfs voorkomen voor ze begint.”
Erkenning, motivatie en toekomst
Baldans werk kreeg al eerder internationale erkenning. Hij won een Amerikaanse beurs van 100.000 dollar, en werd geselecteerd voor een onderzoeksverblijf aan het CNIO in Madrid, een van de topinstituten in kankeronderzoek.
Voor Baldan is het allemaal meer dan een wetenschappelijk parcours: “Mijn drijfveer is persoonlijk begonnen, maar mijn doel is ruimer. Ik wil bijdragen aan een wereld waarin we pancreaskanker niet alleen behandelen, maar leren voorkomen. Dat begint bij begrijpen.”
En net dat heeft hij gedaan. Zijn bekroning met de Vanderschuerenprijs is niet alleen een erkenning voor zijn doctoraat, maar ook een startpunt voor nieuwe doorbraken. Want Jonathan Baldan toont hoe wetenschap levens kan veranderen — als ze vertrekt vanuit nieuwsgierigheid én betrokkenheid.