Opiniestuk

In zijn pleidooi om de wetenschappelijke vrijheid te verdedigen haalt Piet Hoebeke, decaan van de faculteit geneeskunde en gezondheidswetenschappen aan de Universiteit Gent, de situatie in Amerika aan.

Recente instructies van de Amerikaanse president aan de Centers for Disease Control and Prevention (CDC) om wetenschappelijke publicaties terug te trekken vanwege het gebruik van zogenaamde 'verboden termen' vormen een ernstige bedreiging voor de academische vrijheid en de integriteit van de wetenschap. Deze maatregelen raken niet alleen Amerikaanse onderzoekers, maar hebben ook wereldwijde implicaties voor de medische en sociale wetenschappen. Als academische gemeenschap moeten we ons hiertegen uitspreken.

Wetenschap is gebaseerd op objectieve feiten, niet op politieke ideologieën. Het censureren van publicaties met termen als gender, lgbtq+ en transgender is een directe poging om wetenschappelijke kennis en medische vooruitgang te onderdrukken. Deze begrippen zijn essentieel voor onderzoek naar gezondheidsverschillen, ziektepreventie en behandelingsstrategieën. Het verbieden ervan brengt de volksgezondheid in gevaar en kan leiden tot desinformatie, stigmatisering en een verhoogd risico op vermijdbare ziektes.

Bovendien draagt het schrappen van deze termen bij aan de normalisering van discriminatie en uitsluiting, met directe negatieve gevolgen voor de mentale gezondheid van lgbtq+-personen. Deze beleidswijzigingen maken deel uit van een bredere anti-genderbeweging die zich verzet tegen de rechten van vrouwen en de lgbtq+-gemeenschap, wat niet alleen een sociale en politieke kwestie is, maar ook een volksgezondheidsprobleem.

Wat in de Verenigde Staten gebeurt, kan een precedent scheppen voor andere landen. Als wetenschappelijke tijdschriften zwichten voor politieke druk, opent dit de deur naar verdere censuur, zelfcensuur en de ondermijning van internationale academische samenwerking. Universiteiten en onderzoeksinstituten wereldwijd moeten hun solidariteit tonen met Amerikaanse onderzoekers die zich verzetten tegen deze maatregelen en het recht verdedigen om onbeperkt en onbevreesd kennis te vergaren en te delen.

Daarnaast zijn CDC-webpagina’s en datasets over vaccinatie, etnische diversiteit, anticonceptie, seksueel overdraagbare aandoeningen en hiv-behandeling offline gehaald, waardoor essentiële wetenschappelijke informatie niet langer toegankelijk is voor onderzoekers, beleidsmakers en het brede publiek. Dit druist in tegen de internationale principes van Open Science, die streven naar vrije toegang tot wetenschappelijke data, infrastructuur en kennis, en het faciliteren van een open dialoog.

Als academische en wetenschappelijke gemeenschap kunnen we niet passief toekijken. Universiteiten en onafhankelijke wetenschappelijke netwerken moeten samenwerken om verwijderde datasets, rapporten en studies te archiveren en breed toegankelijk te maken via internationale databanken. Dit voorkomt dat kennis permanent wordt gewist en beschermt onderzoekers die deze data nodig hebben. Indien wetenschappelijke tijdschriften onder druk worden gezet om artikelen in te trekken, zouden internationale academische uitgevers deze studies moeten publiceren in wetenschappelijke open-access-platforms buiten het bereik van de Amerikaanse regering.

Europese en andere niet-Amerikaanse universiteiten moeten hun krachten bundelen om politieke druk uit te oefenen op de VS en deze censuur te stoppen. Wetenschappelijke vrijheid is een universeel recht en het is onze maatschappelijke verantwoordelijkheid dit te verdedigen. Ook het brede publiek moet bewust worden gemaakt van deze aanvallen op de wetenschap en de volksgezondheid. Publieke steun en maatschappelijke druk kunnen helpen om deze zorgwekkende trend een halt toe te roepen. Wetenschappers, journalisten en beleidsmakers moeten samenwerken om de impact van deze censuur onder de aandacht te brengen en te bestrijden.

Dit is het moment waarop de academische gemeenschap moet tonen waar zij voor staat: objectieve feiten, ethische integriteit en het recht om kennis te vergaren en te verspreiden zonder politieke inmenging. Wij mogen niet zwijgen terwijl de fundamentele principes van wetenschap en gezondheid worden ondermijnd. We roepen alle wetenschappers, universiteiten en medische instellingen op om zich aan te sluiten bij dit verzet.

Medeondertekenaars:

• Koen Putman, decaan faculteit geneeskunde en farmacie, Vrije Universiteit Brussel

• Filip Lardon, decaan faculteit geneeskunde en gezondheidswetenschappen, Universiteit Antwerpen

• Veerle Somers, decaan faculteit geneeskunde en levenswetenschappen, Universiteit Hasselt

• Chris Verslype, decaan faculteit geneeskunde, KU Leuven