Belgisch Congo: Was dat een specifiek soort kolonialisme?

Wat weten we nog over Belgische Congo ? Uit onderzoek van prof.Guy VANTHEMSCHE blijkt dat én bij de politieke wereld én bij de publieke opinie grote onverschilligheid heersten tijdens de koloniale periode.

Behalve op twee momenten. Rond 1908 toen Leopold II onder internationale druk Congo Vrijstaat -zijn persoonlijk wingewest - overdroeg aan de Belgische overheid. En begin van de jaren 1960 toen de onafhankelijkheid (30 juni 1960) na enkele dagen overging in een politieke crisis, een militaire staatsgreep, afscheuring van provincies, moordpartijen (ook op Belgen), interventies van het Belgisch leger en de Verenigde Naties, het vertrek van bijna alle Belgen.

Recente bevragingen leren dat die twee scharniermomenten nog in ons collectieve geheugen zitten.

Maar zonder een blijvend effect. De terugkeer van mensen werd vrij vlug “verteerd”. Het economisch impact was gering, tenzij voor specifieke sectoren (maritieme sector en luchtvaart, diamant, non-ferro metalen).

Na 1960 verdwenen vrij vlug de geprivilegieerde relaties, ook inzake handelsbetrekkingen als ontwikkelingssamenwerking.

Het koloniaal avontuur werd – behalve in bepaalde kringen, zoals het koningshuis – als afgedaan beschouwd.

Het is merkwaardig dat in en na de jaren 1990 belangrijke studies verschenen en vragen over dekolonisering aan de orde kwamen.

In 2000 werd in het parlement een Lumumba-commissie in het leven geroepen waarbij de Belgische betrokkenheid bij de moord op de Congolese eerste-minister bleek.

Nadat de huidige koning zijn spijt betuigt had over het leed van het koloniale verleden, richtte het parlement in 2020 een nieuwe commissie op. Wat leidde tot 128 aanbevelingen. Maar struikelde over de aanbeveling tot excuses (zou kunnen leiden tot schadevergoedingen).

Dat Leopold II’s Congo Vrijstaat berustte op uitbuiting van én de natuurlijke rijkdommen én de bevolking staat ondubbelzinnig vast. In hoeverre - zeker na 1945 - naast de exploitatie van natuurlijke rijkdommen en arbeidskrachten door de Belgische overheid (en privé-partners) ook humanitaire inspanningen werden geleverd inzake onderwijs , gezondheidszorg, landbouw, gemeenschapsvorming is een discussiepunt.

Wie beter dan prof.dr.Guy VANTHEMSCHE, - emeritus hoogleraar hedendaagse geschiedenis aan de V.U.B.- die ter zake veel publiceerde (o.m.“Koloniaal Congo; Een geschiedenis in vragen”(2020) kan ons hierbij behulpzaam zijn.

Al zijn publicaties zijn gebaseerd op minutieus archiefonderzoek, waarbij geregeld nieuwe gezichtspunten opgedoken zijn omdat door hem met alle processen rekening gehouden wordt.